A. Đôi nét về tác phẩm
1. Tác giả
a. Tiểu sử
- Sô – lô – khốp (1905 – 1984): sinh
ra ở trong một gia đình nông dân người Cozak ở Kamenskaya thuộc nước Nga.
- Năm 13 tuổi ông tham gia Hồng Quân chiến
đấu trong cuộc nội chiến Nga.
- Năm 17 tuổi ông bắt đầu tham gia sáng tác
văn học.
- Năm 1932 ông là Đảng viên của Đảng Cộng Sản
Liên Xô.
- Năm 1939 ông làm Viện sĩ của Viện Hàn Lâm
Khoa học Liên Xô.
b. Sự nghiệp văn học của tác giả
Phong cách về nghệ thuật:
Ông theo đuổi một lối viết đúng với sự thật;
kết hợp giữa chất bi và hùng tráng, chất sử thi và tâm lí; bám sát các vấn đề số
phận của đất nước và số phận cá nhân.
c. Vị trí và tầm ảnh hưởng của tác giả ở nước
Nga
Ông là nhà tiểu thuyết rất tài năng và là một
trong những nhà văn lớn nhất của thế kỷ XX của nước Nga, được nhận giải Nô-ben vào
năm 1965.
2. Tác phẩm
a, Hoàn cảnh tác phẩm ra đời
- Tác phẩm truyện ngắn Số phận con người
(1957) của Sô - lô - khốp là cột mốc quan trọng mở ra chân trời mới cho nền văn
học Nga. Dung lượng và tư tưởng của truyện khiến có người đã liệt nó vào loại
tiểu thuyết anh hùng ca.
- Tác phẩm thể hiện được cách nhìn cuộc
sống và chiến tranh một cách toàn diện, chân thực, sự đổi mới về cách miêu tả
nhân vật, khám phá tính cách của Nga, khí phách anh hùng và nhân hậu của những người
lính Xô viết.
b, Bố cục
Phần 1:Từ đầu cho đến "chú bé
đang nghịch cát đấy":
Trước khi mà Xô - cô - lốp và Va - ni - a gặp
nhau
Phần 2:Tiếp theo cho đến "chợt
lóe lên như thế":
Cuộc gặp gỡ giữa Xô - cô - lốp và cô bé Va
- ni - a
Phần 3:Đoạn còn lại:
Số phận của Xô - cô - lốp và niềm tin lạc
quan vào sức mạnh của con người Nga.
c, Ý nghĩa của nhan đề.
- Nhan đề “Số phận con người” là nhan
đề rất giàu ý nghĩa và sức gợi. ... Chỉ cần có niềm tin, nghị lực và tình
thương, con người ta có thể vượt lên trên những mất mát của chiến tranh, của số
phận để có thể hướng tới một cuộc sống tốt đẹp hơn, đó cũng chính là ý nghĩa rất
sâu xa, ánh sáng niềm tin mà nhan đề cũng như nội dung mà truyện ngắn này mang
lại
d, Giá trị về nội dung
- Ca ngợi sức mạnh vươn lên mạnh mẽ của con
người sau chiến tranh.
- Cảm thông, chia sẻ với những nỗi đau
thương mất mát - di chứng của chiến tranh, cùng với những khó khăn ở trong cuộc
mưu sinh thường nhật của những con người ở thời hậu chiến, đặc biệt là những
người lính vừa mới trở về từ chiến trường và trẻ em - những con người phải chịu
nhiều đau thương và mất mát nhất
- Lên án bão tố của cuộc chiến tranh
phi nghĩa và sức mạnh ghê gớm của nó. Chiến tranh không những cướp đi sinh mạng
của hàng nghìn, hàng triệu người. Mà kinh khủng hơn đó chính là nó đã phá nát
cuộc sống của không biết bao nhiêu gia đình, đạp đổ cả ước mơ và tương lai của
những đứa trẻ.
- Ca ngợi sức mạnh rất phi thường với niềm
tin bất diệt của con người có thể làm nên được những điều kì diệu, đưa con người
vượt thoát khỏi những nghịch cảnh éo le và tàn khốc. Tâm hồn con người có chỗ dựa
vững chắc chính là tình yêu thương cũng giống như Xô-cô-lốp và bé Va-ni-a vậy.
e, Giá trị nghệ thuật
- Lời kể chuyện giản dị, sinh động và
gần gũi đã tạo nên sự hấp dẫn, lôi cuốn với người đọc về câu chuyện cuộc đời của
những con người ở thời hậu chiến.
- Truyện đã miêu tả sâu sắc và tinh tế
nội tâm, diễn biến tâm trạng của nhân vật, từ đó người đọc có thể hình dung về
thế giới nội tâm của những con người sau cuộc chiến tranh.
- Nhiều đoạn trữ tình ngoại đề đã gây
xúc động mạnh cho người đọc. Vì đó là cảm xúc, nhận định và những quan niệm của
tác giả về số phận của những con người nhỏ bé, bất hạnh.
B. Đọc hiểu văn bản
1. Hoàn cảnh và tâm trạng của Xô-cô-lốp sau
khi cuộc chiến tranh kết thúc
- Anh phải chịu biết bao mất mát
- Anh sống nhờ bạn để tìm kế sinh nhai
nhưng lại không gặp may, bị mất việc, anh đã mượn rượu để giải sầu.
- Anh luôn sống trong nỗi cô đơn, đau khổ và
không thể sống yên được nữa.
- Dù gặp nhiều đau khổ nhưng anh không bao
giờ than vãn vì anh là người kiên cường (tính cách người Nga).
2. Xô-cô-lốp đã nhận bé Va-ni-a làm con
nuôi
* Ấn tượng về bé Va-ni-a:
- Sự ngây thơ, tội nghiệp và không nơi
nương tựa- nạn nhân tội nghiệp của thời chiến tranh.
* Nhận Va-ni-a làm con nuôi của mình:
- Hai con người không nơi nương tựa nhưng phải
dựa vào nhau trong cuộc sống. Đây là một quyết định bột phát, xuất phát từ tấm
lòng lòng thương người không tính toán.
- Hai trái tim cô đơn và lạnh giá chợt ấm
lên vì được chụm lại bên nhau. Tình người như ngọn lửa khiến cả hai đều choáng
váng.
- Từ
sau khi nhận bé Va-ni-a làm con nuôi của mình:
+ Tâm hồn anh nhẹ nhõm và bừng sáng lên.
+ Anh chăm sóc bé rất chu đáo, thương nó như
cha con ruột.
=> Anh vơi bớt nỗi cô đơn và tìm thấy
hạnh phúc trái tim ″chai sạn vì đau khổ, nay trở nên êm dịu hơn...″
+ Bé Va-ni-a cũng rất yêu thương anh và cần
đến anh. Hai con người đau khổ đã nương tựa để sưởi ấm cho nhau.
=> Tình cảm của Xô-cô-lốp đối với
bé Va-ni-a chính là niềm vui, niềm hạnh phúc của một trái tim đang dần phục hồi;
tình cảm của Va-ni-a đối với Xô-cô-lốp là tình cảm gắn bó quyến luyến của một đứa
bé đã tìm thấy được nơi nương tựa.
* Người vợ của bạn Xô-cô-lốp đã khóc khi thấy
Xô-cô-lốp nhận bé Va-ni-a làm con nuôi bởi vì:
- Cảm thấy thương Va-ni-a.
- Thương xót Xô-cô-lốp.
- Cảm phục cho lòng tốt của Xô-cô-lốp.
- Tủi cho hoàn cảnh của chính mình không có
con.
3. Suy nghĩ của Sô-lô-khốp về số phận của
con người
- Đoạn kết ca ngợi về con người Nga, tính
cách người Nga nghị lực kiên cường trong cuộc đời đầy khó khăn sau cuộc chiến
tranh. Qua đó, tác giả muốn nhắc nhở mọi người quan tâm đến con người, đặc biệt
là người lính trở về từ sau chiến tranh.
- Ca ngợi trái tim nhân hậu của Xô-cô-lốp
đã rực sáng trong thế giới hậu chiến đầy những hận thù và đau khổ.
- Tính cách Nga hoà hợp trong cả hai phẩm
chất: cứng rắn và cũng mềm dịu của tâm hồn, ý chí rất kiên cường và lòng nhân
ái.
Xem thêm: Ôn Thi Đại Học Môn Ngữ Văn: Phân Tích Nội Dung Tác Phẩm Hồn Trương Ba Da Hàng Thịt.
