A. Nội dung của tác phẩm
Đoạn trích thể hiện được những cảm nhận mới
mẻ của tác giả về đất nước qua những vẻ đẹp được phát hiện ra ở chiều sâu trên
nhiều phương diện: lịch sử, địa lí, văn hóa... Tư tưởng đặt trọng tâm, bao trùm
toàn bộ bài thơ là một tư tưởng “Đất nước của nhân dân”.
B. Đôi nét về nội dung tác phẩm
1. Tác giả
- Tên tác giả: Nguyễn Khoa Điềm , sinh năm
1943.
- Quá trình hoạt động văn học và tham gia
kháng chiến.
- Năm 1955, Nguyễn Khoa Điềm ra Bắc đi học
tại trường học sinh miền Nam.
- Sau khi tốt nghiệp khoa Văn của trường Đại
học Sư phạm Hà Nội năm 1964, ông về Nam hoạt động trong các phong trào học
sinh, sinh viên thành phố, xây dựng cơ sở về cách mạng, viết báo, làm thơ...
- Sau ngày đất nước thống nhất, ông đã tiếp
tục hoạt động chính trị và văn nghệ ở Thừa Thiên – Huế.
- Nguyễn Khoa Điềm thuộc thế hệ các nhà thơ
ở trong thời kì kháng chiến chống Mĩ, cứu nước.
- Phong cách nghệ thuật được sử dụng: Sự kết
hợp giữa cảm xúc nồng nàn và suy tư sâu lắng của một người tri thức về đất nước,
con người Việt Nam.
2. Tác phẩm
a, Hoàn cảnh tác phẩm ra đời
- Trường ca Mặt đường khát vọng được tác giả
sáng tác vào năm 1971 tại chiến khu Trị - Thiên, viết về sự thức tỉnh của thế hệ
tuổi trẻ đô thị vùng tạm chiến miền Nam về non sông, đất nước và về sứ mệnh của
thế hệ mình, xuống đường đấu tranh hòa nhịp với cuộc chiến đấu chống lại đế quốc
Mĩ xâm lược.
- Đoạn trích “Đất nước” thuộc phần đầu của chương
V của trường ca.
b, Bố cục:
- Phần 1 (từ đầu cho đến “Làm nên đất nước
muôn đời”): Đất nước bình dị, gần gũi được cảm nhận từ nhiều phương diện khác
nhau của đời sống.
- Phần 2 (còn lại): Tư tưởng đất nước của
nhân dân ta.
c, Phương thức biểu đạt được sử dụng.
d, Thể thơ.
- Trường ca.
e, Giá trị về nội dung
- Tác phẩm Đất Nước được cảm nhận ở nhiều
phương diện như: từ văn hóa - lịch sử, địa lí - thời gian cho đến không gian của
đất nước. Đồng thời, tác giả cũng nêu lên tinh thần trách nhiệm của các thế hệ,
đặc biệt là của thế hệ trẻ với đất nước mình.
- Cái nhìn mới mẻ về đất nước với một tư tưởng
cốt lõi là tư tưởng đất nước của nhân dân. Đất nước chính là sự hội tụ, kết
tinh bao công sức và khát vọng của nhân dân ta. Nhân dân chính là những người
đã làm nên đất nước.
f, Giá trị nghệ thuật được sử dụng
- Giọng thơ rất trữ tình, chính trị, giàu cảm
xúc sâu lắng, thiết tha.
- Chất liệu văn hóa, văn học dân gian được
sử dụng một cách nhuần nhịp, sáng tạo.
C. Đọc hiểu nội dung văn bản
1. Đất nước rất bình dị, gần gũi được cảm nhận từ nhiều phương diện khác nhau của đời sống
a. Nguồn gốc ra đời của đất nước
- Đất nước hình thành nên cùng với những
câu chuyện dân gian.
- Đất nước hình thành nên với những truyền
thống mang đậm bản sắc của dân tộc: ăn trầu, búi tóc.
- Đất nước hình thành nên với quá trình đấu
tranh dựng nước và giữ nước của cha ông ta.
- Đất nước hình thành nên với quá trình lao
động sản xuất hăng say của cha ông: cái kèo cái cột thành tên, vất vả một nắng
hai sương.
⇒ Tác giả có
cái nhìn mới mẻ về cội nguồn của đất nước, đất nước bắt nguồn từ chiều sâu về
văn hóa, văn học, lịch sử và truyền thống dân tộc.
b. Các định nghĩa về đất nước
- Không gian của đất nước:
+ Tác giả đã tách hai yếu tố đất
và nước để cảm nhận một cách độc đáo.
+ Đất nước là không gian gắn
liền với cuộc sống của mỗi người, của anh và của em, là nơi hẹn hò của anh, em
và của chúng ta: nơi ta hẹn hò, nơi anh đến trường và nơi em tắm.
+ Không gian mênh mông cùng với
rừng vàng biển bạc.
+ Là nơi sinh tồn và phát triển
chung của cả cộng đồng dân tộc.
- Thời gian và lịch sử của đất nước: được
nhìn xuyên suốt qua mạch thời gian từ quá khứ đến hiện tại và đến tương lai.
- Suy tư về trách nhiệm của mỗi cá nhân đối
với đất nước: “Phải biết gắn bó và san sẻ”, đóng góp, hi sinh để chung tay góp
phần dựng xây đất nước.
⇒ Qua cái
nhìn rất toàn diện của nhà thơ, đất nước đã hiện lên vừa gần gũi, thân thuộc lại
vừa rất thiêng liêng, hào hùng và trường tồn đến mãi muôn đời sau.
2. Hệ tư tưởng cốt lõi: đất nước là của nhân dân
- Thiên nhiên của đất nước không phải chỉ
đơn thuần là sản phẩm của tạo hóa mà hơn hết nó chính là một phần máu thịt của
con người, do con người đã tạo nên:
+ Nghĩ tình thủy chung, thắm
thiết: núi Vọng Phu và hòn Trống Mái.
+ Chiến đấu để bảo vệ đất nước:
như chuyện Thánh Gióng.
+ Cội nguồn thiêng liêng của đất
nước: đất tổ Hùng Vương.
+ Truyền thống hiếu học lâu đời:
núi Bút non Nghiên.
+ Hình ảnh đất nước hiện lên
tươi đẹp: con cóc, con gà...
+ Những cuộc di dân để khai
phá đất nước.
- Lịch sử 4000 năm của dân tộc được tạo dựng
nên từ mồ hôi và cả chính xương máu của nhân dân:
+ Họ là những người con trai,
con gái rất bình dị nhưng luôn thường trực tình yêu nước, họ vừa lao động sản
xuất lại vừa hăng hái chiến đấu.
+ Tác giả nhấn mạnh đến những
con người vô danh đã làm nên lịch sử, khẳng định vai trò của mỗi cá nhân đối với
lịch sử dân tộc.
- Nhân dân chính là những người đã cống hiến
tạo nên và giữ gìn những giá trị vật chất, tinh thần cho đất nước. Từ đó xây dựng
nền móng phát triển đất nước một cách lâu bền.
- Tư tưởng cốt lõi chính là tư tưởng đất nước
của nhân dân. Đất nước ấy thể hiện qua tâm hồn của con người: biết yêu thương
và biết quý trọng trọng tình nghĩa, công sức và biết chiến đấu hy sinh vì đất
nước. Tư tưởng đất nước nhân dân của tác giả Nguyễn Khoa Điềm có sự kế thừa và
phát triển trong thời đại mới, thời đại chống đế quốc Mĩ cứu nước.
Xem thêm: Ôn Thi Đại Học Môn Văn- Tác Phẩm Việt Bắc - Tố Hữu
Subscribe by Email
Follow Updates Articles from This Blog via Email
No Comments